soorten molens
Nederland is met ruim 1.200 molens een echt molenland. Deze molens worden onderscheiden in industriemolens zoals voor het malen van graan en het zagen van hout en in poldermolens voor het waterbeheer in de polders. In de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden staan nog 58 molens.
Poldermolen
In de Alblasserwaard komt de poldermolen het meeste voor. In het veenweidegebied moet veel water worden afgevoerd om de polders droog te houden. Via een systeem van getrapte bemaling voert de poldermolen het water af via een stelsel van sloten, weteringen en boezems op de rivieren.
Poldermolens staan vrij in het landschap en hebben wieken tot aan de grond. Omdat deze wieken worden bediend vanaf de grond worden ze grondzeilers genoemd. De poldermolens worden onderscheiden in wipmolens, achtkante molens en ronde stenen molens.
De wipmolen is de meest voorkomende molen in de Alblasserwaard en heeft een vierkant houten bovenhuis op een piramidevormige onderbouw. Bij het kruien, het op de wind draaien van de molen, wordt de hele houten bovenbouw gedraaid. Bij harde wind kan de molen schudden wat de naam wipmolen verklaart.
De achtkante en ronde stenen poldermolens zijn groter, krachtiger en stabieler dan de wipmolen. De achtkante poldermolen heeft stenen onderbouw met een met riet bekleed bovendeel. De kap van deze molen is draaibaar met behulp van een staartwerk met daaraan een kruirad om de molen zo op de wind te draaien. De ronde stenen poldermolen is geheel opgebouwd uit steen en heeft net als de achtkante molen een draaibare bovenkap en wordt ook op dezelfde manier bediend.
Korenmolen
De meest voorkomende industriemolen is de korenmolen, in de Alblasserwaard staan nog zes van deze molens. Met een korenmolen wordt graan tot meel gemalen. De korenmolen is vaak van het type stellingmolen en staat dan op een verhoogde opbouw om zo wind te kunnen vangen. Op het lichaam van de molen is rondom een houten omgang gemaakt om het zeildoek op de wieken te spannen en de molen op de wind te zetten. Aan deze houten omgang dankt de stellingmolen zijn naam.
Weidemolen
In Langerak staat bij de Westermolen een weidemolen. Dit type molen wordt gebruikt om een kleiner stuk land te bemalen om zo plaatselijk een hoger waterpeil mogelijk te maken. De weidemolen in Langerak is een nagebouwd exemplaar en werkt door zichzelf op de wind te draaien.
Peil- en seinmolen
In de getrapte bemaling van de polder hadden een aantal molens de functie als peilmolen. Zo zette de molenaar zijn wieken in een bepaalde stand zodra het waterpeil in betreffende boezem het maximum had bereikt. Dit was voor de andere molenaars een teken om te stoppen met malen. Het teken van de peilmolen werd dieper de polder in doorgegeven via seinmolens. In de nachtelijke uren werd het sein gegeven door een lantaarn in de wieken te hangen.
Molenbeheer
Het molenbeheer in de Alblasserwaard is in handen van stichtingen die zorg dragen voor renovatie, onderhoud en draaiende houden van de molens.
Door de Stichting tot Instandhouding van Molens in de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden (SIMAV) worden 33 molens beheerd. De 19 molens aan de Kinderdijk worden beheerd door Stichting Werelderfgoed Kinderdijk. Molen De Jonge Sophia in Groot-Ammers staat op het terrein van Avonturenboederij Molenwaard en is eigendom van Stichting Streekcentrum Ooievaarsdorp Het Liesvelt. Stellingmolen De Vriendschap In Bleskensgraaf is in privébezit.
Bronnen:
SIMAV, SWEK, Vereniging De Hollandsche Molen, Wikipedia
Foto’s: Beeldbankalblasserwaard
